Արտահերթ խորհրդարանական ընտրությունների հրապույրն ու վտանգները

Որն է արտահերթ խորհրդարանական ընտրությունների անցկացման ժամկետների դերը Փաշինյանի կառավարության հնարավոր ձեռքբերումների և կորուստների տեսանկյունից:
Ըստ իշխանության տեսակետի` երկրում տնտեսական զարգացում չի կայանում այն պատճառով, որ կառավարությունը ժամանակավոր է, խորհրդարանը չի արտահայտում ուժերի իրական փոխհարաբերությունը և վտանգում է հեղափոխական արժեքները: Սա դիտարկվում է որպես երկիր ներդրումներ բերելու հիմնական խոչընդոտ:

Իհարկե այս վիճակը այդպիսի վտանգներ չի պարունակում: Դրանք ուռճացված են: Ոչ ոք չի ժխտի, որ այսօր, անգամ եթե Փաշինյանն ինքը այդ վտանգի չափազանցման ներկայացումներ չբեմականացնի, ժողովուրդն ինքը ոչ ոքի թույլ չի տա հետ դառնալ: Այժմ, երբ քաղաքական դաշտում Փաշինյանին այլընտրանք չկա, հետդարձի ամեն մի նախաձեռնություն միարժեքորեն ընկալվում է որպես հանրապետականների ռևանշի փորձ: Իսկ որ հանրապետականներին երբեք դա անել թույլ չի տա ժողովուրդն ինքը, դա բոլորս գիտենք: Փաշինյանը վարպետորեն սադրում է այդպիսի իրավիճակներ, որպեսզի հասարակական գիտակցությունը վերբեռնի հեղափոխական արժեքների պաշտպանության անհրաժեշտությամբ: Իսկ այդպիսի յուրաքանչյուր վերբեռնում մարդկանց ուղեղներն անջատում է իրենց հանապազoրյա խնդիրներից ու հոգսերից: Ժամանակավորապես: Բայց անջատում է:

Իսկ ինչու՞ է պահանջ դրվում, որ արտահերթ խորհրդարանական ընտրությունները տեղի ունենան ոչ թե եկող տարվա մայիս-հունիսին, այլ այս տարվա դեկտեմբերին:
Անցած հինգ ամիսները ցույց տվեցին, որ այս իշխանությունները ոչ մի պատկերացում չունեն, թե ինչ պետք է արվի տնտեսությունում (մյուս ոլորտներին գուցե կանդրադառնանք, գուցե՝ ոչ, բայց իրավունք ունենք գրանցելու, որ դրանցում էլ արժանահիշատակ բան չի արված):
Մարդը խոստացել էր, որ իր վարչապետության հաջորդ օրն իսկ ներդրումները հոսելու են երկիր, և մենք ականատեսն ենք լինելու երկրի թռիչքային զարգացման: Չեղավ: Իշխանության մեկնաբանությունն այս հարցի վերաբերյալ մենք արդեն գիտենք:

Մեր կարծիքով, եթե անգամ այդպիսի խոստումներ և ծրագրեր էլ կային, ապա դրանք իրականություն չէին դառնա, քանի դեռ մեր երկրում շարունակվում է կոռուպցիայի դեմ պայքարի բեմականացումը: Բացի այն, որ այդ ամենը կատարվում է մասնագիտական շատ ցածր մակարդակով, այդ գործողությունների ծրագիրն ու սցենարն էլ սիրողականից ցածր մակարդակի են: Ակնհայտ էր անելիքի անհասկանալիությունը, իսկ գործողությունների կառուցման ճանապարհների փլուզումները ցույց էին տալիս պատասխանատու մարդկանց ոչ կոմպետենտությունը: Եվ դա՝ ամենաբարձր մակարդակներում: Այդ գործընթացներում ԱԱԾ-ի ներգրավումով կարծես թե պիտի ընդգծվեր դրանց կարևորությունը, բայց ստացվում էր այնպես, որ այդ կառույցն ավելի կարևոր առաքելություն չունի և, ըստ էության, նսեմացվում էր դրա դերը երկրի կյանքում:

Մյուս հանգամանքը, որ այդ ճանապարհին ոչ պակաս կարևոր խոչընդոտ է, մենաշնորհների առկայությունն է մեր երկրում: Այն իրողությունը, որ «բոլոր ցանկացողները կարող են բանան ներկրել», բոլորովին էլ չի նշանակում, որ մենաշնորհները վերացված են: Դա ընդամենը նշանակում և ցույց է տալիս, թե ինչ մակարդակով են ընկալում այդ կարևորագույն տնտեսական խնդիրը մեր իշխանությունները: Ընկալման մակարդակի հաստատումն է նաև իշխանության ձեռքին եղած միակ հակամենաշնորհային գործիքի (ՏՄՊՊՀ) պարապուրդը, երբ գյուղնախարարը (թեկուզ և արդեն նախկին) կաթ արտադրողներին կաթ մթերողների դեմպինգային գործարքից պաշտպանելու միջոց չէր տեսնում՝ «մենք նրանց վրա ազդելու լծակներ չունենք» մեկնաբանությամբ:
Իշխանության հայտարարությունները, թե մեր երկրում մենաշնորհները վերացված են, իրականությանը չեն համապատասխանում: Դրանք ինչպես եղել են, այնպես էլ կան: Որպես դրա հետևանք նույնությամբ պաշտպանվում է երկրում հաստատված օլիգարխիական համակարգը՝ իր բոլոր հնարավոր ազդեցություններով: Իշխանությունների մեկնաբանությունը, թե իրենք չեն ուզում վնասել ձևավորված և գործող բիզնեսներին, նույնպես խոսում է իրենց անելիքների վերաբերյալ պատկերացումների մակարդակի և անճարակության մասին:

Դա նույնպես դրսից լավ տեսանելի է, որքան էլ մենք չուզենանք:
Այս ժամանակավոր կառավարության տնտեսական անհաջողությունների ուրիշ պատճառներ էլ կան, բայց դրանց մասին՝ իրենց տեղում:
Վերջապես՝ անցած հինգ ամիսների ընթացքում կառավարությունը չկարողացավ հանրությանը ներկայացնել հարկային-մաքսային օրենսդրության իր տեսլականը: Կարծում ենք` սա լուրջ է:
Ի՞նչ հետևություն կարող ենք անել այստեղից:
Անելիքը չիմանալով հանդերձ` իշխանությունն զգում է, որ մինչև 2019 թ. կեսերը իր կառավարությունը բազմաթիվ անուղղելի իրավիճակների մեջ է հայտնվելու երկրի կյանքի տարբեր ոլորտներում: Վատագույնը կատարվելու է տնտեսության հետ և տնտեսության մեջ: Դրանք շատ թանկ են նստելու թե՛ Փաշինյանի անձնական վարկանիշի, թե՛ նրա կուսակցության ՝ որպես իշխանություն վերարտադրվելու կարողությունների վրա:
Այսինքն, կա իրական մտավախություն իշխանությունը կորցնելու, և դա ստիպում է Փաշինյանին արտահերթը 2019-ի մայիս-հունիսից տեղափոխել այս տարվա դեկտեմբեր: Որ արտահերթն այս տարվա դեկտեմբերին անցկացնելու դեպքում ներկա իշխանությունը արժանի հակառակորդ չի ունենա և կտոնի իր գրեթե միանձնյա հաղթանակը, փաստ է: Եվ դա իրական սպառնալիք է երկրի քաղաքական միջավայրի կենսունակության համար:
Իսկ ինչ կլինի նրա ու իր կուսակցության հետ, եթե 2018-ի դեկտեմբերի արտահերթով նրանք մնան իշխանություն և հետագա հինգ տարիների ընթացքում, այլևս առանց հակահեղափոխության հույսի, ձախողեն երկրի տնտեսական, քաղաքական, մշակութային կյանքը: Եվ մենք ականատես կլինենք դեռևս չձևակերպված ուղերձներով ներկայացումների, որոնք կոչված կլինեն փոխարինելու ժողովրդին տված խոստումները: Եվ արդյո՞ք մենք նորից չենք հայտնվի քաղաքական ցնցումների շեմին (կամ էլ հորձանուտում): Արդյոք այդ դեպքում նրա վիճակն ավելի նախանձելի՞ է լինելու, քան, ասենք, եթե մինչև մայիս չկարողանար պահել իր և իր կուսակցության վարկանիշը և խորհրդարանական ընտրություններում տանուլ տար մի նոր քաղաքական ուժի, որը կարող էր իր ծրագրերով և աշխատելու կարողությամբ գերազանցել նրան, շահել ժողովրդի համակրանքն ու ձայները: Չէ՞ որ բնակչության մի ստվար զանգված կանգնեց նրա թիկունքին ոչ թե այն պատճառով, որ սիրում է հեղափոխություն անել, այլ որովհետև ապրելու հնարավորություն և նպատակ է ակնկալում այդ ուժից: Իսկ այդ ամենը խոստանալ և չտալ հնարավոր է մի քանի անգամ, բայց ոչ միշտ և անընդհատ:
Հաջորդ խնդիրը, որ առաջանում է դեկտեմբերին ընտրությունների անցկացման պարագայում: Այս մի քանի ամիսների ընթացքում երկրում ստեղծվել և ստեղծվում են քաղաքական նոր կուսակցություններ, որոնք կարող են ունենալ երկրի զարգացման իրենց տեսլականը, հասարակության կյանքի կարևորագույն հիմնախնդիրների լուծման իրենց ճանապարհները, որոնցով կարող են մրցակցել ներկայիս իշխանությունների ծրագրերի հետ և հասարակությանը տալ ընտրության լուրջ հնարավորություններ: Իսկ այս դեպքում դրանք գրեթե բոլորը դուրս են մնում այդ գործընթացից: Նախ, որովհետև նրանք զրկվում են այն անհրաժեշտ ժամանակից, որը պահանջվում է սեփական ծրագրերի ներկայացման, քաղաքական դաշտում իրենց տեղը գտնելու համար: Իսկ այդ կուսակցությունների թիկունքում, որքան էլ նրանք նորաստեղծ լինեն, հազարավոր մարդիկ են, մտածող մարդիկ: Իշխանություններն իրենց այդ քայլով այս մարդկանց դուրս են դնում ընտրական գործընթացից: ՈՒղղակիորեն դուրս են դնում, որովհետև անգամ եթե նրանք մասնակցեն ընտրություններին և իրենց ձայնը տան ընտրություններում ներկայացված կուսակցություններից կամ դաշինքներից մեկին, ապա ակնհայտ է, որ դա նրանց ընտրությունը չէ:

Ընտրարշավին մասնակցելու հնարավորություն են ունենում այն կուսակցությունները, որոնք մինչ այդ էլ կային քաղաքական դաշտում և բազմաթիվ տարիներ, եթե չասենք տասնամյակներ, այնտեղ են, բայց այժմ նրանք ոչ ասելիք ունեն, ոչ անելիք: Բայց ունեն հնարավորություն այս ընտրություններին ևս մասնակցելու, քննադատելու, պաշտպանվելու, այս կամ այն ուժին սատարելու կամ դաշինքներ կազմելու և այլն: Կարճ՝ այս ընտրությունները ևս զարդարելու: Եվ սա ի՞նչ կտա մեր քաղաքական միջավայրին:
Մյուս խնդիրն առնչվում է նախընտրական գրավին: Քանի որ ընտրական օրենսգրքի նախատեսվող փոփոխություններով դեռևս պահպանվում է ընտրագրավ հասկացությունը, դա ևս մեկ էական խոչընդոտ է նորաստեղծ կուսակցությունների ճանապարհին: Դա ոչ միայն կարող է փակել իրոք գաղափարական բովանդակություն ունեցող կուսակցությունների ճանապարհը հատկապես այս գերկարճ վազքատարածության պարագայում, այլև լավագույն պայմաններ կստեղծի օլիգարխների հովանիների տակ բուծված կուսակցական տնտեսությունների համար, որոնց նպատակներն իշխանությունում բոլորիս են հայտնի:
Արդյունքում մենք տեսնում ենք, որ խորհրդարանի արտահերթ ընտրությունները եկող տարվա մայիս-հունիսից այս տարվա դեկտեմբեր տեղափոխելը բովանդակային առումով ոչ մի դրական բան տալ չի կարող: Այն կունենա բազմաթիվ բացասական հետևանքներ, որոնց ազդեցությունը կզգացվի արդեն ընտրություններից ոչ շատ անց:

Իրականում այն լուծում է միայն այսօրվա իշխանությունների խնդիրը՝ մնալ իշխանությունում:
Նույնպիսի նպատակաուղղվածությամբ Ս. Սարգսյանի իշխանությունը ոչ վաղ անցյալում «հիմնավորեց» և անցկացրեց կառավարման նախագահական ձևից խորհրդարանականին անցնելու հանրաքվեն (սրա բացասական հետևանքների մասին ես իմ կարծիքը հայտնել եմ «Իրատեսի» էջերում` նախքան այդ հանրաքվեի անցկացումը), որը, ըստ էության, իշխանություն մնալու նրա համար ձևված տարբերակն էր: Եվ այսօրվա իշխանությունները, որ այն ժամանակվա ընդդիմությունն էին, իրավացիորեն քննադատում էին այն ժամանակվա իշխանություններին:
Հիմա ի՞նչ է ստացվում: Իշխանությունն այնքան քաղցր պտուղ է, որ այն վերցնողն այլևս չի ուզում բաց թողնել ձեռքից: Եթե այդպես է, ուրեմն այսօրվա իշխանությունները չեն դիմացել գայթակղությանը կամ, որ նույնն է, «հեղափոխական արժեքները վտանգված են»:

Վահրամ ԲԱՅԱԴՅԱՆ

Մեկնաբանություններ